Το πρόβλημα της αναντιστοιχίας μεταξύ των δεξιοτήτων του εργατικού δυναμικού και των απαιτήσεων της αγοράς εργασίας

Η τρέχουσα κρίση επιτάχυνε το ρυθμό αναδιάρθρωσης της οικονομίας, με αποτέλεσμα μεγάλος αριθμός ατόμων που απασχολούνταν σε κλάδους φθίνουσας ανάπτυξης να οδηγηθεί στην ανεργία. Επιπλέον τα άτομα αυτά αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην εξεύρεση νέας εργασίας εξαιτίας, μεταξύ άλλων, του ότι δεν διαθέτουν τα προσόντα και τις δεξιότητες που απαιτούν οι αναπτυσσόμενοι τομείς.

Οι δυνάμεις που έχουν οδηγήσει στην αναντιστοιχία μεταξύ των δεξιοτήτων που κατέχουν οι εργαζόμενοι και εκείνων που ζητούν οι εργοδότες στις ανεπτυγμένες οικονομίες αναμένεται να συνεχίσουν να επενεργούν εντείνοντας τις εν λόγω ανισορροπίες. Παράλληλα, δεν αποκλείεται παρόμοια φαινόμενα αναντιστοιχίας να κληθούν να αντιμετωπίσουν και οι αναπτυσσόμενες οικονομίες. Αν αυτή η τάση συνεχιστεί και δεν υπάρξει μια συντονισμένη προσπάθεια βελτίωσης των δεξιοτήτων του εργατικού δυναμικού, προβλέπεται ότι θα υπάρξει μεγάλη έλλειψη εργαζομένων με προηγμένες δεξιότητες, οι οποίοι θα είναι ικανοί να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις μιας οικονομίας υψηλής παραγωγικότητας και, αντίστροφα, οι επαγγελματικές ευκαιρίες για τους χαμηλής εξειδίκευσης εργαζομένους θα είναι πολύ περιορισμένες.

Σύμφωνα με έρευνα της McKinsey, η έλλειψη εργατικού δυναμικού υψηλών δεξιοτήτων σε παγκόσμιο επίπεδο αναμένεται μέχρι το 2020 να αγγίξει το 13% της ζήτησης εργαζομένων αυτής της κατηγορίας, δηλαδή τα άτομα με υψηλές δεξιότητες θα είναι περίπου 38 με 40 εκατομμύρια λιγότερα από αυτά που θα έχει ανάγκη η αγορά (Διάγραμμα 1). Στις ανεπτυγμένες οικονομίες το έλλειμμα προσδιορίζεται σε 16 με 18 εκατομμύρια. Αντίθετα, το εργατικό δυναμικό χαμηλής ειδίκευσης σε παγκόσμιο επίπεδο αναμένεται να είναι κατά 10% περισσότερο από το ζητούμενο, ενώ αριθμητικά εκτιμάται σε 90 με 95 εκατομμύρια άτομα. Στις ανεπτυγμένες οικονομίες το πλεόνασμα εργαζομένων με χαμηλές δεξιότητες αναμένεται να ανέλθει σε 32 με 35 εκατομμύρια.

Διάγραμμα 1. 

Έλλειψη εργαζομένων με υψηλές δεξιότητες, υπερπροσφορά εργαζομένων με χαμηλές δεξιότητες (εκατομ. εργαζόμενοι)

Πηγή: McKinsey Global Institute, 2012.

Σημείωση: Ανεπτυγμένες οικονομίες: 25 χώρες με κατά κεφαλήν ΑΕΠ άνω των $20.000. Νέες αναπτυσσόμενες οικονομίες: 11 χώρες με κατά κεφαλήν ΑΕΠ κάτω από $3.000. Χαμηλών δεξιοτήτων εργαζόμενοι στις ανεπτυγμένες οικονομίες θεωρούνται εκείνοι που δεν έχουν λάβει τριτοβάθμια εκπαίδευση ενώ στις αναπτυσσόμενες εκείνοι που έχουν λάβει μόνο πρωτοβάθμια.

Όσον αφορά στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης ειδικότερα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προβλέπει πως τα επαγγέλματα που απαιτούν υψηλές δεξιότητες θα αυξηθούν κατά 16 εκατομμύρια μέχρι το 2020, ενώ εκείνα που αφορούν σε εργαζομένους χαμηλής εξειδίκευσης θα σημειώσουν μείωση κατά 12 εκατομμύρια. Η αναντιστοιχία, επομένως, μεταξύ των δεξιοτήτων που προσφέρονται και εκείνων που ζητούνται στην αγορά εργασίας συνιστά ζήτημα μεγίστης σημασίας καθώς, με βάση τα τρέχοντα δεδομένα, μεγάλος αριθμός εργαζομένων δεν έχει τα απαραίτητα προσόντα για να επιτύχει στην αγορά εργασίας. Επιπλέον, η πιθανότητα να εμπλακεί ένα άτομο χαμηλού εκπαιδευτικού επιπέδου σε προγράμματα συνεχιζόμενης εκπαίδευσης και κατάρτισης υπολογίζεται ότι είναι εφτά φορές μικρότερη από την αντίστοιχη ενός ατόμου υψηλής εκπαίδευσης. Ως εκ τούτου, τα άτομα αυτά θα αντιμετωπίσουν ιδιαίτερες δυσκολίες στο να προσαρμοστούν στις συνεχώς μεταβαλλόμενες ανάγκες της αγοράς εργασίας. Η ευθυγράμμιση των δεξιοτήτων και ικανοτήτων του εργατικού δυναμικού με τις ανάγκες της αγοράς μπορεί σε μεγάλο βαθμό να προωθηθεί μέσω των εργαλείων εξειδικευμένης επιμόρφωσης (e-mentoring).

Μεταξύ των τομέων που προβλέπεται να παρουσιάσουν έλλειψη σε άτομα υψηλής ειδίκευσης συγκαταλέγονται τα διοικητικά και τεχνικά επαγγέλματα καθώς και εκείνα που απαιτούν “πράσινες” δεξιότητες, δεδομένου ότι ο στόχος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τους εργαζόμενους σε πράσινα επαγγέλματα μέχρι το 2020 ανέρχεται σε 3 εκατομμύρια. Η έλλειψη εργαζομένων στον τομέα της τεχνολογίας της πληροφορικής και των επικοινωνιών (ICT) εκτιμάται σε 384.000 με 700.000, θέτοντας σε κίνδυνο, όχι μόνο την ανάπτυξη του ίδιου του κλάδου, αλλά και τη διάχυσή του στους υπόλοιπους τομείς της οικονομίας. Παράλληλα, πάνω από το 30% των Ευρωπαίων δεν έχει χρησιμοποιήσει ποτέ και δεν είναι εξοικειωμένο με τη χρήση του internet, γεγονός που μειώνει δραστικά τις διαθέσιμες σ’ αυτό επαγγελματικές ευκαιρίες. Όσον αφορά στον τομέα της υγείας, τέλος, η έλλειψη εξειδικευμένου προσωπικού μέχρι το 2020 εκτιμάται σε 1 εκατομμύριο τουλάχιστον, ενώ στο ίδιο επίπεδο τοποθετείται και ο αριθμός των ατόμων που προβλέπεται να υπολείπεται ο τομέας της έρευνας, προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την καινοτομία.

Νικολέτα Δανιηλοπούλου
Οικονομολόγος, ΜSc
Ερευνήτρια Edujob