Πόσο σημαντικοί είναι οι δάσκαλοι για την εκπαίδευση των μαθητών;

Η εκπαίδευση, τόσο ως διαδικασία μάθησης όσο και ως χώρος μέσα στο οποίο τελείται αυτή η διαδικασία, διακατέχεται από διάφορους μύθους. Όταν κάνουμε λόγο για μύθους δεν εννοούμε ψέματα, ειδικά με την έννοια του συνειδητού ψεύδους προς εξαπάτηση, αλλά για εσφαλμένες αντιλήψεις, οι οποίες ωστόσο καθορίζουν επιλογές, αλλά και την ίδια την εκπαιδευτική διαδικασία. Επιπλέον, ο μύθος δηλώνει κάτι που δεν ισχύει, το οποίο σημαίνει πως υπάρχει αυτό που ισχύει, που λειτουργεί, αλλά συσκοτίζεται από το μύθο.

Διάφοροι μύθοι μπορούν να αναφερθούν σχετικά με την ελληνική εκπαιδευτική πραγματικότητα και όχι μόνο, μιας και το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα επηρεάζεται σημαντικά από τις παγκόσμιες εκπαιδευτικές τάσεις και αντιλήψεις. Αυτό καθίσταται φανερό αν κανείς απλώς ανατρέξει σε μύθους που έχουν επισημανθεί σχετικά με την εκπαίδευση σε άλλες χώρες. Εξετάζοντας λοιπόν ορισμένους από αυτούς τους μύθους δεν μπόρεσα να μη βρω σημαντική αντιστοιχία (ορισμένες φορές και ταύτιση) με την ελληνική πραγματικότητα. Σας παραθέτω λοιπόν κάποιους από αυτούς τους μύθους, για προβληματισμό:

Οι δάσκαλοι/καθηγητές είναι η πιο σημαντική επίδραση στην εκπαίδευση των παιδιών. Υπάρχουν πολλοί άλλοι εξωσχολικοί, κοινωνικοί παράγοντες που επηρεάζουν τη μάθηση των παιδιών (οικογένεια, φίλοι κτλ.), σε βαθμό τέτοιο που οι δάσκαλοι/καθηγητές τελικά είναι αυτοί που επηρεάζουν λιγότερο τα παιδιά σε αυτόν τον τομέα. Αυτό, βέβαια, δεν σημαίνει ότι θα πρέπει να αδιαφορούν για την όσο το δυνατόν αποτελεσματικότερη άσκηση του λειτουργήματός τους.

Η περισσότερη εργασία (διάβασμα, ασκήσεις) στο σπίτι φέρνει καλύτερα αποτελέσματα. Αρκεί να αναφερθεί εδώ ότι στη Φινλανδία οι μαθητές έχουν μεγαλύτερες επιδόσεις, ενώ έχουν ελάχιστη ή και καθόλου δουλειά στο σπίτι. Βέβαια, αν κάποιος μαθητής θέλει να διαβάσει και στο σπίτι, αυτό δεν αποτελεί πρόβλημα.

Τα χρήματα προσφέρουν καλύτερη εκπαίδευση. Εδώ βρισκόμαστε μπροστά σε έναν σχεδόν μύθο. Διότι, από τη μια πλευρά, ένα καλό σχολείο, δηλαδή ένα σχολείο όπου έχουν επενδυθεί χρήματα, έχει περισσότερα να προσφέρει στο μαθητή, από την άλλη όμως είναι επίσης γεγονός ότι αυτό από μόνο του δεν σημαίνει απαραίτητα εκπαιδευτική επιτυχία. 

Οι μικρότερες τάξεις οδηγούν σε μεγαλύτερη επιτυχία. Εδώ, στην ουσία εξαρτάται από την οπτική από την οποία κανείς προσεγγίζει το ζήτημα. Για παράδειγμα, όταν κανείς έχει έναν διδάσκοντα υπεύθυνο για 100-150 παιδιά, τότε ναι, έχει σημασία το μέγεθος της τάξης. Από την άλλη, οι έρευνες έχουν δείξει ότι, όταν αυτό εφαρμόζεται σε ευρεία κλίμακα, δεν έχει παρά μέτρια αποτελέσματα. Έτσι, και λόγω κόστους, ίσως θα πρέπει να προτιμηθούν άλλοι τρόποι βελτίωσης της εκπαίδευσης.

Οι μειονεκτούντες μαθητές έχουν μικρότερη ικανότητα μάθησης. Παιδιά που προέρχονται από δύσκολα περιβάλλοντα (π.χ. βιώνουν φτώχεια ή βία) είναι πιθανό να αντιδράσουν αρνητικά σε κάποια εκπαιδευτικά περιβάλλοντα, ή και να εγκαταλείψουν το σχολείο. Αυτό όμως κάθε άλλο παρά σημαίνει ότι έχουν μειωμένη ικανότητα μάθησης.

Εστίαση στην απόκτηση δεξιοτήτων και όχι στην πληροφορία/γνώση. Σήμερα, δίνεται έμφαση στο να αποκτήσει ένα παιδί δεξιότητες που θα το βοηθήσουν στην εργασία του, π.χ. συνεργατικότητα, ικανότητα στη λήψη αποφάσεων κτλ. Κατά συνέπεια, η παροχή πληροφοριών/γνώσεων θεωρείται κάτι όχι απλά ξεπερασμένο αλλά και αρνητικό. Ωστόσο, όταν δεν έχει το παιδί το κατάλληλο πληροφοριακό υπόβαθρο, τότε ως ενήλικας δεν είναι σε θέση να επιλέξει την καλύτερη λύση, διότι δεν θα ξέρει πού να στραφεί, ούτε θα είναι σε θέση να καινοτομήσει, αφού δεν θα γνωρίζει τι έχει υπάρξει πριν από αυτόν. Επιπλέον, ακόμα και για να κάνει μια αναζήτηση στο ίντερνετ, θα πρέπει να είναι σε θέση να γνωρίζει τι ψάχνει. Δεν καθίσταται η γνώση παρωχημένη, αλλά οι διάφορες δεξιότητες (π.χ. λειτουργικά συστήματα Η/Υ όπως το DOS). Απαιτείται λοιπόν ένα συνδυασμός των δύο μορφών εκπαίδευσης.

Το ζήτημα με τους μύθους την εκπαίδευση είναι αν θα καταστεί ποτέ δυνατό να απαλλαγούμε από αυτούς. Η απάντηση είναι «όχι». Ο λόγος είναι ότι οι μύθοι αυτοί αντανακλούν ευρύτερες αντιλήψεις μας σχετικά με τη ζωή, οπότε το μόνο που γίνεται είναι να αντικαθίστανται από άλλους, από εποχή σε εποχή. Εκείνο όμως που μπορούμε να κάνουμε είναι να ελέγχουμε κριτικά τις διάφορες αντιλήψεις που τίθενται σε εφαρμογή στην εκπαίδευση, ώστε να αξιολογείται η αποτελεσματικότητά τους και ανάλογα να διατηρούνται, να τροποποιούνται ή να καταργούνται.

Πηγές: 

Christodoulou, Daisy, Seven Myths About Education, Routledge, 2014.

Greene, Jay P., «Education Myths, Without reliable information, it is

difficult to make good policy decisions», http://www.societyforqualityeducation.org/newsletter/archives/Myths.pdf.

Phillips, Mark, «8 Myths That Undermine Educational Effectiveness», Edutopia.

Strauss, Valerie, «Eighteen myths about education», The Washington Post.

Μιχάλης Κατσιμίτσης, PhD