Έλλειψη δεξιοτήτων: ένα «αόρατο» πρόβλημα της αγοράς εργασίας

Κανείς εργοδότης δεν θα προσλάβει κάποιον που να είναι εντελώς ακατάλληλος. Θα πρέπει να κατέχει τουλάχιστον τις βασικές ικανότητες και δεξιότητες που απαιτούνται. Οπότε, μήπως τελικά η έλλειψη δεξιοτήτων είναι ένα ζήτημα χωρίς ιδιαίτερη βαρύτητα;

Η έλλειψη δεξιοτήτων, όπως επισημαίνει η σχετική ανάλυση του Cedefop[1], όχι μόνο δεν είναι δευτερεύουσας σημασίας θέμα, αλλά και επηρεάζει αρνητικά την οικονομία μιας χώρας. Ο λόγος είναι απλός: οδηγεί σε χαμηλότερη από το απαιτούμενο απόδοση του εργαζομένου και, συνακόλουθα, σε μειωμένη παραγωγικότητα της επιχείρησης, οπότε η επιχείρηση συμβάλλει λιγότερο στην οικονομία. Επιπλέον, έχει αρνητικές συνέπειες και για τον ίδιο τον εργαζόμενο, από άποψη τόσο αμοιβής όσο και εξέλιξης, ενώ ελλοχεύει και ο κίνδυνος της απόλυσης, εφόσον βρεθεί άλλος με περισσότερες δεξιότητες. Ωστόσο, φαίνεται να είναι πρόβλημα δυσεπίλυτο, καθώς, όπως αναφέρεται στην έρευνα του Cedefop European Skills and Jobs (2015), το 22% των υπαλλήλων στην ΕΕ θεωρούσαν ότι τη στιγμή της πρόσληψής τους παρουσίαζαν ελλείψεις ως προς τις δεξιότητές τους. Με άλλα λόγια, προσλαμβάνονται άτομα με δεξιότητες λιγότερες από τις απαιτούμενες.

Τρεις είναι οι βασικότερες θεωρίες που αιτιολογούν το φαινόμενο αυτό. Σύμφωνα με την πρώτη, ο εργοδότης δεν μπορεί να διακρίνει από την αρχή αν ο υποψήφιος έχει ή δεν έχει τις δεξιότητες που χρειάζεται, μιας και οι τίτλοι σπουδών είναι πιθανό ακόμα και να καλύπτουν την έλλειψη δεξιοτήτων. Με βάση τη δεύτερη θεωρία, οι εργοδότες αδυνατούν να προσελκύσουν τα κατάλληλα πρόσωπα, επειδή δεν προσφέρουν όσα θα κάλυπταν κάποιον με τις απαιτούμενες δεξιότητες, ενώ σύμφωνα με την τρίτη θεωρία η πρόσληψη υπαλλήλων με λιγότερες από απαιτούμενες δεξιότητες αποτελεί συνήθη πρακτική, λόγω χαμηλού μισθολογικού κόστους. Στη συνέχεια, τα άτομα αυτά επιμορφώνονται συνήθως πάνω στη δουλειά, ή συμμετέχοντας σε σχετικά προγράμματα. Παρ’ όλα αυτά, θα πρέπει να σημειωθεί ότι, όπως αναφέρει και η έρευνα του Cedefop[2], δεν έχουν όλοι τη δυνατότητα να αναπτύξουν τις δεξιότητές τους, π.χ. επειδή βρίσκονται σε αδιέξοδες εργασίες (27%).

Το πρόβλημα της έλλειψης δεξιοτήτων είναι περισσότερο εμφανές σε όσους βρίσκονται σε χαμηλότερο εκπαιδευτικό επίπεδο. Σε αυτές τις περιπτώσεις μπορεί να φτάσει μέχρι και το 35% σε τομείς όπως ο κατασκευαστικός και ο τομέας πρωτογενούς παραγωγής. Ωστόσο, ακόμα και μεταξύ εκείνων που κατέχουν πτυχίο τριτοβάθμιας εκπαίδευσης υπάρχει διαφορά στα ποσοστά, ανάλογα με το αντικείμενο σπουδών και απασχόλησης. Έτσι, στους τομείς των Μαθηματικών και της Στατιστικής παρατηρείται το χαμηλότερο ποσοστό απόκλισης, ενώ στους αποφοίτους Ιατρικής και επαγγελμάτων υγείας παρουσιάζεται το υψηλότερο ποσοστό απόκλισης, εξαιτίας της διαρκούς εξέλιξης της τεχνολογίας στον τομέα της υγείας. Επιπλέον, διαφορές στο ποσοστό απόκλισης μεταξύ παρεχόμενων και απαιτούμενων δεξιοτήτων παρατηρείται και σε άλλες ομάδες (π.χ. οι γυναίκες εργάτριες παρουσιάζουν μεγαλύτερα ποσοστά σε σχέση με τους άνδρες εργάτες).

Η Ελλάδα βρίσκεται χαμηλότερα από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο στην κατοχή λιγότερων από τις απαιτούμενες δεξιότητες, μόλις έξι θέσεις από το Λουξεμβούργο, τη χώρα με τη χαμηλότερη αναντιστοιχία. Βρίσκεται σε καλύτερη θέση από χώρες όπως η Μ. Βρετανία, η Γαλλία, αλλά πίσω από κράτη όπως η Γερμανία και η Σλοβενία. Αυτό είναι αρκετά ενθαρρυντικό, διότι δείχνει ότι, τουλάχιστον σε αυτόν τον τομέα, οι επιχειρήσεις στη χώρα μας καταφέρνουν να βρουν σε ικανοποιητικό επίπεδο άτομα με τις κατάλληλες δεξιότητες.

Πίνακας: Ποσοστό εργατών της ΕΕ, που θεωρούν ότι κατείχαν δεξιότητες λιγότερες από τις απαιτούμενες κατά την έναρξη της τρέχουσας εργασίας τους (2014, ΕΕ-28).