Ποια είναι η σημασία των δεξιοτήτων στην παιδική ηλικία;

Οι δεξιότητες δεν είναι μια δευτερεύουσας σημασίας παράμετρος στη ζωή του ατόμου, την οποία θα μπορούσε κανείς να παραβλέψει αναφορικά με την ανάπτυξη και την πρόοδό του τόσο ως προσώπου όσο και ως επαγγελματία. Έχει αποδειχθεί ότι χωρίς την ανάπτυξη των κατάλληλων δεξιοτήτων, το πρόσωπο αντιμετωπίζει σημαντικές δυσκολίες σε ολόκληρο το φάσμα της ζωής του.

Αυτήν τη θέση επιβεβαιώνει και η πρόσφατη έκθεση του ΟΟΣΑ «Skills for Social Progress: The Power of Social and Emotional Skills». Τα συμπεράσματά της είναι ιδιαιτέρως ενδιαφέροντα όχι επειδή αναφέρονται στη σημασία των δεξιοτήτων, αλλά διότι εστιάζουν στη σημασία της ανάπτυξής τους κατά την παιδική και εφηβική ηλικία.

Η ανάπτυξη δεξιοτήτων κατά την παιδική και εφηβική ηλικία είναι σημαντική, όχι μόνο επειδή επιδρά καταλυτικά στην υπόλοιπη ζωή του προσώπου και, μάλιστα, αποτελούν τη βάση για νέες δεξιότητες με το πέρασμα του χρόνου, αλλά και επειδή είναι εφικτή η διαμόρφωσή τους. Αυτό συμβαίνει διότι κανείς δεν γεννιέται με συγκεκριμένες δεξιότητες, δεν έχουμε κάποια «φύση» στην οποία θα πρέπει να «υποταχθούμε». Αντιθέτως, αυτές αναπτύσσονται και μάλιστα ορισμένες είναι αρκετά εύπλαστες, το οποίο σημαίνει ότι μπορούν να προσαρμοστούν στις εκάστοτε απαιτήσεις – κοινωνικές, προσωπικές, επαγγελματικές.

Για τη διαμόρφωση των δεξιοτήτων σημαντικό ρόλο παίζει η εκπαίδευση που λαμβάνει το παιδί ή ο έφηβος. Με αυτόν τον τρόπο μπορεί να επηρεαστεί θετικά μια σειρά από συμπεριφορές και στάσεις απέναντι στον ίδιο τον εαυτό και την κοινωνία. Έτσι, π.χ., με την ανάπτυξη δεξιοτήτων μειώνονται οι κοινωνικοοικονομικές ανισότητες, καθώς αναπτύσσονται άτομα που έχουν κίνητρα για να αποτελέσουν ενεργούς και υπεύθυνους πολίτες. Μεταξύ των σημαντικότερων δεξιοτήτων που έχουν εντοπιστεί είναι η γνωσιακή ικανότητα, όπως ο αλφαβητισμός και η δυνατότητα επίλυσης προβλημάτων. Εξίσου απαραίτητες όμως είναι οι κοινωνικές και συναισθηματικές δεξιότητες, οι οποίες συμβάλλουν στο να κάνουν το πρόσωπο περισσότερο ικανό στο να ελέγχει τις ορμές του, να ακολουθεί έναν υγιή τρόπο ζωής και να συνάπτει και να διατηρεί σημαντικές διαπροσωπικές σχέσεις. Επίσης τέτοια πρόσωπα γίνονται περισσότερο κοινωνικά και περιβαλλοντικά ευαίσθητα, καθώς αναπτύσσουν τη δυνατότητα για συναισθηματική ταύτιση, την επιθυμία για φροντίδα και τον αλτρουισμό.

Στο σημείο αυτό θα πρέπει να επισημανθεί ότι η μάθηση, μέσω της οποίας αναπτύσσονται διάφορες δεξιότητες, λαμβάνει χώρα και εκτός σχολείου. Συγκεκριμένα, η μελέτη του ΟΟΣΑ εντοπίζει τέσσερις τομείς όπου συντελείται η μάθηση, με διαφορετικό τρόπο και σε διαφορετική κατεύθυνση ως προς τη χρήση των δεξιοτήτων. Αυτοί είναι: η οικογένεια, το σχολείο, η εργασία, η κοινότητα.

Οι γνωσιακές δεξιότητες επιδρούν σημαντικά στις επιδόσεις του προσώπου στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, αλλά και σε σχέση με την αγορά εργασίας (π.χ. εύρεση εργασίας, ύψος μισθού). Από την άλλη, οι κοινωνικές και συναισθηματικές δεξιότητες βοηθάνε στην αντιμετώπιση προβλημάτων όπως η παχυσαρκία, η κατάθλιψη, τα προβλήματα συμπεριφοράς, η ενδοσχολική βία, η θυματοποίηση, αλλά και η προσωπική ευημερία.

Τέλος θα πρέπει να σημειωθεί πως, αν και υπάρχουν διαφοροποιήσεις από χώρα σε χώρα ως προς τις δεξιότητες, αλλά και ως προς τη σημασία τους για τη διαμόρφωση ενός κοινωνικά, επαγγελματικά και προσωπικά επιτυχημένου προσώπου, ορισμένες βασικές δεξιότητες είναι κοινές, όπως η ευσυνειδησία, η κοινωνικότητα και η συναισθηματική σταθερότητα.

Η μελέτη αυτή, καταδεικνύοντας τη σημασία των δεξιοτήτων από την παιδική κιόλας ηλικία, θέτει καθέναν από τους άμεσα και έμμεσα εμπλεκομένους μπροστά στις ευθύνες του. Διότι καταρρίπτει τις όποιες δικαιολογίες μπορεί να σκεφτεί κανείς ώστε να διώξει από πάνω του το μερίδιο ευθύνης που του αναλογεί. Αν επιθυμούμε έναν καλύτερο κόσμο για τα παιδιά μας, δεν αρκεί να φροντίσουμε να τους παραδώσουμε ένα καλύτερο αύριο, αλλά να τα μεγαλώσουμε με τις δεξιότητες εκείνες, που θα καταστήσουν ικανά να υπερασπίσουν και να βελτιώσουν τον κόσμο τους.                              

Μιχάλης Κατσιμίτσης, PhD